Hz. Muhammed'in (SAV) Eğitim Anlayışı ve Eğitim Metotları
Okulumuz Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni Nigar DİKİCİ tarafından Hz. Muhammed'in (SAV) Eğitim Anlayışı ve Eğitim Metotlarına ilişkin makale taraması sunucunda sunum düzenlendi.
Peygamberler, insanoğlunun eğitim-öğretim ihtiyacına cevap vermek üzere görevlendirilmiş ve insanlar arasından seçilmiş elçilerdir. Bu görevlendirmenin son halkası olan Hz. Muhammet'in (s.a.v.) yaşamı ve davranış modelleri, insanın eğitimi ve öğretimine dair birçok örnekle doludurve 14 asırdır hale hayatımıza ışık tutmaktadır. Eğitimde bireysel farklılık, tedricilik (aşamalı alıştırma), zamanlama, somuttan-soyuta ilkesi, sevgi ilkesi, anlatma metodu, soru cevap metodu, örnek verme metodu, tartışma metodu gibi modern dönemde eğitim bilimlerinin bize sunduğu prensip ve metotların birçoğunun örnek pratiklerini Hz. Peygamber'in hayatında gözlemleyebiliriz.
Eğitimde bireysel farklılık ilkesinde; Allah (c.c), bütün insanları aynı kabiliyette, aynı psikolojik yapıda yaratmamıştır. İnsanların birçok açıdan farklılık göstermeleri eğitim yöntemlerinin de farklılaşmasını beraberinde getirir. Hz. Peygamber (s.a.v.) kendisinden öğüt isteyen sahabeler den kimine "Allah'tan kork!", kimine "kızma, kimine "Allah'ı anmaya devam et! Eğitimde bireysel farklılığa dikkat etme hususundaki uygulamalarına örnektir. Birçok bilginin bir anda verilmesi psikolojik ve pedagojik prensiplere aykırıdır .Bu da tedricilik ilkesini akla getirir. Hz. Peygamber (s.a.v.)'de Yemen'e gönderdiği Muaz b. Cebel'e oradaki insanlara sırayla Allah'ın varlığını ve birliğini, kendisinin peygamberliğini, beş vakit namazı ve zekatı öğretmesini emretmesi, kendisine gelen bir bedeviye İslam'ın esaslarını adım adım beş vakit namaz, Ramazan orucu ve zekat olarak tanıtıp anlatması bu ilkeye örnektir.
Zamanlama İlkesinde eğitimin bu ilkeye ve bireyin psikolojik olarak hazır bulunuşluk düzeyine göre verilmesidir. Hz. Peygamber (s.a.v.)'de vaaz ve ilim sohbetlerinde ashabının uygun vakitlerini gözetmiş, ashabı sıkmamak, psikolojik olarak bilgiyi almaya daha elverişli olmaları adına her gün değil ara ara nasihatlerde bulunması zamanlama ilkesine örnektir. Somuttan-Soyuta İlkesinde; genelde insanlar öğrenme faaliyetinde daha çok duyularına dayanırlar. Soyut konu ve kavramları anlamakta ya güçlük çekerler veya anlayamazlar. Hz. Peygamber (s.a.v.)' de bazı soyut kavramları, anlaşılması kolay ve göze hitap edecek tarzda şekiller çizerek anlatmış, böylece zihinlerde canlandırılması zor olan bazı meseleleri kavramada muhataplarına daha net anlama ve algılama olanağı sunması bu ilkeye örnektir.
Sevgi İlkesinde ise, eğitimci, sevildiği ve beğenildiği oranda muhataplarını etkileyebilmekte, onun davranışlarının özdeşim kurma ve taklit edilme yoluyla benimsenmesi daha kolay olmaktadır. Hz. Peygamber (s.a.v.)' de hakiki imanın ancak karşılıklı sevgiyle elde edilebileceğini özellikle vurgulamış, kendisinin ümmeti için çocuğuna karşı sevgi ve şefkat dolu bir baba gibi olduğunu hatırlatmış, birbirini sevmekte müminlerim tek bir vücuda benzetmesi sevgi ilkesine örnektir. Tartışma (İstişare) İlkesi ise, eğitimde önemli bir metot olan tartışma metodu, tarafların sürece etkin katılımını sağlayan bir metottur. Hz. Peygamber (s.a.v), kendisine vahiyle bildirilmemiş olan konularda kendi görüşünü mutlak doğru olarak görmemiş, meseleleri daima ashabıyla tartışıp fikir paylaşımında bulunmuştur. Bedir savaşında savaş konumuyla ilgili olarak konuyu ashabıyla tartışıp sonunda Hubab b. Münzir'in (r.a) görüşünü uygulaması; yine Bedir esirlerine yapılacak muameleyi ashabıyla görüşüp tartışması onun, tartışma metoduyla ilgili uygulamalarına örnektir.
Bu çerçevede Hz. Peygamber'in hayatını bahsi geçen yönleriyle incelemek, hem onun yüce şahsiyeti ve eğitimci kimliği hakkında tanıcı olacak hem de günümüz din eğitimcilerine muhataplarıyla ilişkilerinde rehberlik yapacaktır.
